Një numër i madh provash shkencore sugjerojnë se stresi oksidativ afatgjatë kontribuon në zhvillimin e një sërë gjendjesh kronike.
Stresi oksidativ: Çfarë është dhe si ndikon në shëndetin tuaj.
Qelizat e trupit prodhojnë “rrenjë të lira” gjatë proceseve normale metabolike. Megjithatë, kur antioksidantët në trupin tuaj janë më pak se “rrenjë të lira”, atëherë trupi juaj përjeton stres oksidativ.
Ky çekuilibër mund të shkatërrojë indet qelizore, duke shkaktuar dëme dhe inflamacion të ADN-së – të cilat mund të luajnë një rol në sëmundje dhe kushte të caktuara, si diabeti. Megjithatë, mund të ketë disa përfitime nga ky ç’ekuilibër. Në disa studime, stresi oksidativ është treguar se ndihmon në luftimin e kushteve të caktuara, siç është kanceri.
Nivelet e oksidantëve dhe antioksidantëve në trup mund të maten përmes plazmës së gjakut.
Çfarë mund të shkaktojë stres oksidativ?
Disa faktorë kontribuojnë në stresin oksidativ dhe prodhimin e tepërt të “rrenjëve të lira”.
Këta faktorë mund të përfshijnë:
dietë
Mënyra e jetesës
kushte specifike
faktorët mjedisorë si ndotja dhe rrezatimi
Reagimi imunitar natyral i trupit gjithashtu mund të shkaktojë përkohësisht stresin oksidativ. Ky lloj stresi oksidativ shkakton inflamacion të lehtë që ulet pasi sistemi imunitar lufton një infeksion ose riparon një dëmtim.
Stresi oksidativ i pakontrolluar mund të përshpejtojë procesin e plakjes dhe mund të kontribuojë në zhvillimin e një sërë gjendjesh.
Si ndikon stresi oksidativ në shëndetin tuaj
Stresi oksidativ mund të ndikojë në shumë aspekte të shëndetit tuaj. Kushtet e mëposhtme janë të lidhura me stresin oksidativ:
Hipertensioni
Hipertensioni është presioni i lartë i gjakut, i cili rrit rrezikun e sëmundjeve të tjera vaskulare. Stresi oksidativ është gjetur të jetë një “urë” midis hipertensionit dhe aterosklerozës. Kur enzima oksidazë, e cila parandalon stresin oksidativ, nuk aktivizohet, hipertensioni është më i përhapur.
Ateroskleroza
Stresi oksidativ mund të jetë një ‘katalizator’ për aterosklerozën. Kur nivelet e antioksidantëve janë të ulëta dhe nivelet e inflamacionit janë të larta, veçanërisht brenda enëve të gjakut, pllaka aterosklerotike fillon të formohet. Ky grumbullim dhe qarkullim i lipoproteinave me densitet të ulët, ose kolesterolit të keq, oksidohet nga “rrenjët të lira”. Kjo çon në krijimin e qelizave të reja dhe akumulimin e lipideve, të cilat mund të shkaktojnë krijimin e pllakave dhe probleme me zemrën.
Sinkopa
Stresi oksidativ mund të shkaktojë dështim kronik të zemrës për shkak të niveleve të reduktuara të antioksidantëve. Antioksidantët parandalojnë disa kushte të tilla si hipertrofia kardiake, apoptoza e miociteve kardiake dhe trullosja e miokardit. Këto kushte çojnë në dështim të zemrës dhe kur nuk trajtohen mund të kenë rezultate të rrezikshme.
Goditja në tru
Rreziku i goditjes në tru rritet kur trupi juaj është jashtë ekuilibrit. Studimet kanë treguar se stresi oksidativ mund të shkaktojë dëmtim të trurit të shkaktuar nga ishemia. Kjo është për shkak se dëmtimi i ADN-së ndodh së bashku me oksidimin e proteinave. Kur keni më pak antioksidantë, jeni në një rrezik më të lartë të zhvillimit të dëmtimit të trurit pas një goditjeje.
Sëmundjet kardiovaskulare
Rreziku i sëmundjeve kardiovaskulare rritet ndjeshëm kur trupi juaj është nën stres oksidativ. Pa vetitë shëruese të antioksidantëve, faktorë të tillë si hiperglicemia, obeziteti, duhani, dieta e pabalancuar dhe stresi mund të rrisin rrezikun e sëmundjeve kardiovaskulare. Stresi oksidativ ndikon në nivelet tuaja të kolesterolit, gjë që mund të çojë në grumbullimin e pllakave dhe sëmundje vaskulare.
Kanceri
Kjo gjendje ndodh kur aktivizohen ndryshimet qelizore dhe molekulare. Përmes stresit oksidativ, dëmtimi oksidativ i ADN-së mund të stimulojë rritjen e kancerit në trupin tuaj.
Sëmundjet neurologjike
Stresi oksidativ ka qenë i lidhur me sëmundje të ndryshme neurodegjenerative si Alzheimer, ALS, sklerozë të shumëfishtë dhe humbje të kujtesës. Stresi oksidativ shkakton dëme që rrit numrin e neuroneve të humbur dhe mund të përshpejtojë përparimin e demencës. “rrenjët e lira” janë treguar se krijojnë peptide toksike që prekin njerëzit me Alzheimer.
Kur stresi oksidativ bën… mirë
Efektet e stresit oksidativ ndryshojnë dhe nuk janë gjithmonë të dëmshme. Për shembull, stresi oksidativ që rezulton nga aktiviteti fizik mund të ketë efekte të dobishme, rregulluese në trup.
Ushtrimi rrit formimin e “rrenjëve të lira”, të cilat mund të shkaktojnë stres të përkohshëm oksidativ në muskuj. Megjithatë, “rrenjët e lira” të formuara gjatë aktivitetit fizik rregullojnë rritjen e indeve dhe stimulojnë prodhimin e antioksidantëve.
Stresi i lehtë oksidativ gjithashtu mund të mbrojë trupin nga infeksionet dhe sëmundjet. Në një studim të vitit 2015, shkencëtarët zbuluan se stresi oksidativ kufizoi përhapjen e qelizave të kancerit të melanomës tek minjtë.
Parandalimi i stresit oksidativ
Është e rëndësishme të mbani mend se trupi ka nevojë për “rrenjë të lira” dhe antioksidantë. Të kesh shumë ose shumë pak nga njëra prej tyre mund të çojë në probleme shëndetësore.
Mënyra e jetesës dhe masat dietike që mund të ndihmojnë në reduktimin e stresit oksidativ në trup përfshijnë:
një dietë e ekuilibruar dhe e shëndetshme e pasur me fruta dhe perime
kufizimi i marrjes së ushqimeve të përpunuara
ushtrim i rregullt
ndërprerja e pirjes së duhanit
reduktimin e stresit
shmangia ose reduktimi i ekspozimit ndaj ndotjes dhe kimikateve të ashpra
Ruajtja e një peshe të shëndetshme trupore mund të ndihmojë në uljen e stresit oksidativ. Sipas një rishikimi sistematik të vitit 2015, qelizat e tepërta të yndyrës prodhojnë substanca inflamatore që shkaktojnë rritjen e aktivitetit inflamator dhe prodhimin e “rrenjëve të lira” në qelizat imune.
